“Ikki standa á gáttini, genta!”
Tá eg var barn, vóru flestar mammur heima og ikki á arbeiðsmarknaðinum. Tær bakaðu, vaskaðu toy ein heilan og holdigan dag í kjallarinum, flaktu fisk og gjørdu knettir, sum tær settu út í vindeygað at svala.
Tær keyptu inn, fóru til gongu við neti á arminum. Keyptu inn til hvønn dag, so at siga. Og ikki, sum í dag, har vit keypa inn, sum skuldi hungursneyð komið.
Flestu húsini vóru vakurt málaði, og ofta var stoyptur garður runt alt húsið. Portur var, og navnið á manninum í húsinum stóð oftast á. Og vit børn, vit fóru og bankaði uppá og spurdu, um hon ella hann kom út at spæla, og so bíðaði mann til mamman rópti á gentuna, sum spurt var eftir.
Onkuntíð slapp mann inn at bíða og ikki var lukkuligt, um mann traðkaði á gáttina: “Statt ikki á gáttini, genta, havi júst skúrað hana.” Og mann var kvikur at fara av gáttini. Í dag kenna vit ikki gáttir, tí tær eru horvnar. Nýmótans hús hava ongar gáttir, tí tað er meiri einfalt við ongari, lættari at dustsúgva og lættari hjá koyristólinum at koma runt.
Vit kenna nokk bara gáttir í dag í fluttum týdningi. Tað er høg ella lág gátt og vit standa ikki á henni, men fara uppum hana. Fyrr vóru húsini gyrd inni í betong og sementi, so tað var ikki nógv mann sá til grasvøll ella træ í grannalagnum. Mann hevði eina privatsferu og vardi seg og síni,og børn vóru ávarðaði móti stigamonnum, sum komu og settu stigan upp og lúrdu inn í húsini. Øðrvísi er í dag, har vit øll eru stigamenn, tí vit sita á socialum miðlum og gløða inn til hvønn annan, hvussu tey búgva og hvat tey gera.
Høgu garðarnir bjóðaðu eisini okkum børnum at fara uppá teir at ganga, so tað var stuttligt summarkvødini at ganga garð av garði grannalagið runt, til onkur mamma, og tað vóru sum oftast mammur, sum gjørdust so illar inn á børnini,sum ikki virdu garðarnar ella múrarnar, men krupu uppá teir og kagaðu innar í urtagarðin. Ein vakur rhododrendon, grønur vøllur, eitt annað stórt træ kanska, snórur, men tað var privat.
Somuleiðis eru eisini í okkara býi fleri stórir múrar, sum girða vakrar blómur inni, so bert tey fáu sleppa at síggja vakurleikan. Tey, sum eru uttanfyri, hugmynda sær, hvussu har mann síggja út. Onkur havi er latin upp fyri tær og mær, og er tað ein sonn fragd at síggja. Hvussu vakurt har er og hvussu syndarligt, at hetta hevur verið goymt burtur.
Múrar eru nógvir, bæði ítøkiligir og óítøkiligir. Í hesum døgum minnast vit aftur á søguna og ræðuleikan, sum múrurin millum Eystur- og Vesturtýskaland elvdi. Ljótt, grátt cement upp millum heit, livandi menniskju, so tey ikki sluppu at síggja hvønn annan ella nema ella tosa ella kyssa hvønn annan.
Enn í dag hótta ráðandi menn við at byggja múrar, so alt tos steðgar og alt verður ótti og lemjandi tøgn og grátandi børn.
Tá vit ikki hava loysnir og ikki duga at samskifta er so lætt at byrgja upp fyri !
Vit seta eisini múrar upp millum tey og hini og millum teg og meg, vatntøtt skott, sum vit ansa eftir, um vit vilja tað ella ikki og gloyma at tolsemi skal ganga báðar vegir og at “ eg eri ikki samdur í tí ,sum tú sigur, men eg vil berjast til deyðan fyri tínum rætti at halda tað, tú heldur”.
Vit hava øll ymsar gáttir at fara uppum ella múrar at bróta niður, og tað er ikki altíð lætt, men vøkur orð sum opinleiki, tolsemi og góðska mugu vinna á múrum, gáttum og tøgnini.
Dagsettan dag var lítið barn borið í heim í Betlehem og eins og Reagen segði : “Tear that wall down, mr. Gorbatjev!” - soleiðis breyt hetta barnið niður girðingar og ruddaði og slættaði vegin hjá menniskjanum at ganga frælst um mørk.